Tenjo roshi is vanuit haar grote verbondenheid met de natuur (zie ook dit interview) lid geworden van de werkgroep Ecologisch Samenleven van de Boeddhistische Unie Nederland. Op 1 december is zij, samen met vier andere leden, te zien in de documentaire Duizend groene handen, die bij de Boeddhistische Blik wordt uitgezonden op NPO2 en vanaf dan ook te zien is via NPO Start. Op 8 december vindt in Nijmegen het gelijknamige Ecofest plaats. Hieraan voorafgaand, op 24 november wordt Tenjo roshi door Ciska Hosen Matthes geïnterviewd bij 30NOW. In dit artikel vertelt Tenjo over de achtergrond van al die activiteiten.
Duizend groene handen
door Tenjo roshi
De toekomstvoorspellingen voor mens en milieu zijn bedreigend. De opwarming van de aarde gaat sneller dan door wetenschappers verwacht werd. De gevolgen van de opwarming laten zich zien in de wereld: overstromingen, toename in frequentie en kracht van orkanen, van bosbranden, extreme droogte, hittegolven… We lezen er dagelijks over in de krant en die gevolgen zullen de komende jaren alleen maar groter worden. De vraag is hoe we daarmee omgaan. Sluiten we ons ervoor af, omdat we denken dat we er niets aan kunnen doen? Denken we dat het wel meevalt, omdat we er in Nederland niet zo veel van merken? Worden we overvallen door emoties van boosheid of depressie, waardoor we verlamd raken?
In de documentaire Duizend Groene Handen worden vijf boeddhistische beoefenaren, waaronder ikzelf, gevolgd bij hun omgang met de ecologische crisis. We hebben verschillende achtergronden en vandaar uit ook verschillende invalshoeken: een jonge vader die werkt in het bankwezen, een twintiger die vertelt over de invloed van de klimaatcrisis op haar leven, een docent aan de Hogeschool Utrecht en tevens boeddhistisch leraar en twee zenleraren uit verschillende tradities. Wat ons met elkaar verbindt, naast onze boeddhistische beoefening, is onze bezorgdheid over klimaat en natuur. Alle vijf hebben we meegedaan met het tweedaagse scholingsprogramma Klimaatpsychologie en Dharma-onderricht in april van dit jaar, georganiseerd door de werkgroep Ecologisch Samenleven van de Boeddhistische Unie Nederland. Deze werkgroep onderzoekt hoe de boeddhistische leer ons kan ondersteunen, en dat scholingsprogramma kwam daar uit voort. In de documentaire zie je de zoektocht van de geportretteerden.
Oppervlakkig gezien lijkt het misschien dat we niet zoveel doen in de werkgroep. We ontmoeten elkaar één uur per maand digitaal en twee dagen per jaar komen we fysiek bij elkaar. Het grootste deel van de tijd delen we met elkaar wat onze gedachten en gevoelens zijn met betrekking tot het ‘groene gebeuren’ en wat we daarin doen en meemaken. We delen onze zorgen maar ook wat ons inspireert, bijvoorbeeld boeken, lezingen, artikelen, apps.
Toch merk ik dat de uitwerking van ons ‘niets’ doen groot is. Er is geen norm over wat je zou moeten doen: ieder maakt zelf keuzes afhankelijk van zijn of haar situatie en mogelijkheden. De energie die vrij komt door het delen en de ontmoeting die we met elkaar hebben is de brandstof om zelf in actie te komen. We inspireren elkaar en leren van elkaar. Niemand van ons heeft dé wijsheid in pacht, maar we vullen elkaar aan. Ik merk dat door mijn deelname aan de werkgroep mijn gevoelens van onmacht en verdriet grotendeels veranderen in kracht en enthousiasme.
Door de bijeenkomsten ben ik bijvoorbeeld in contact gekomen met het spel Climate Fresk. Dit spel geeft inzicht in het nieuwste rapport van de IPCC[i] uit 2023. In het spel wordt de relatie tussen verschillende elementen zoals uitstoot van CO2, verzuring van de oceanen, afname van de biodiversiteit enzovoort met 42 kaarten verduidelijkt. Het spel zet je als speler aan om je uit te spreken over wat klimaatverandering met je doet en welke acties je vervolgens kunt ondernemen.
Omdat ik het spel erg krachtig vind, heb ik me gekwalificeerd als facilitator zodat ik het spel kan aanbieden. Kort geleden heb ik het bijvoorbeeld met docenten op een middelbare school gespeeld. Ze wilden onderzoeken of het ook met leerlingen gedaan kan worden. De uitkomst was dat de docenten zich eerst met elkaar meer in het onderwerp willen verdiepen om het vervolgens met de leerlingen te gaan spelen. Dat voelde als een zaadje dat geplant is en verder uit kan groeien. Zo werken de dingen door als ‘widening circles’, een term afkomstig van de boeddhistische leraar Joanna Macy.
Uit onderzoek blijkt dat drie kwart van de Nederlanders zich zorgen maakt over het veranderende klimaat en de gevolgen daarvan. Om daar iets mee te doen zou de eerste stap zijn om te kijken hoe we onze eigen voetafdruk kunnen verkleinen. In het algemeen valt daar nog veel aan te verbeteren, ook bij mezelf. Onze impact kunnen we tegelijkertijd verder vergroten door ook samen met anderen te werken; spreek je uit, sluit je aan bij gelijkgestemden. Er gebeurt heel veel in de samenleving op het gebied van verduurzaming, ook in de Boeddhistische gemeenschap. Er zit vast iets bij dat je aanspreekt en waar je je voor in wilt zetten.
In de werkgroep hoorde ik ook van de Stille actie. Die houdt in, dat je met een groep ergens buiten in meditatie zit, gericht op compassie met de aarde en de gevolgen van de klimaatverandering. Via een spandoek of flyers wordt duidelijk gemaakt waarom daar gezeten wordt. Deze actie heb ik in Leeuwarden uitgeprobeerd met tien andere belangstellenden en dat maakte me enthousiast. We doen dit nu iedere maand. Op dezelfde dag en tijd vind deze actie ook plaats in negen andere steden in Nederland (op het moment van het schrijven van dit stuk).
Als vervolg op de documentaire is op 8 december het EcoFest Duizend groene handen in Nijmegen. Dit is een feestelijk klimaatsymposium met diverse workshops, lezingen en meditaties, en met een panel waarmee gereflecteerd wordt op de documentaire.
Een citaat van de website: Tijdens het EcoFest willen we samen met jou verder op onderzoek en ons verbinden met wat er is en wat we te doen hebben. Het proces van verandering is iets dat we samen aangaan. Tegelijkertijd leer je hoe je op jouw manier een verschil kunt maken. Er is ruimte om je gedragen te voelen, met het besef dat jij één van de duizend groene handen bent.
Kom naar deze feestelijke dag, laat je inspireren en wordt één van de duizend groene handen. Je kunt je op bovengenoemde website aanmelden.
Het interview op zondagavond 24 november door Ciska Hosen Matthes bij 30NOW is een voorbeschouwing op de documentaire en op het symposium. Als je vragen hebt of in actie wilt komen, maar niet zo goed weet hoe, of als je mee wilt doen aan de werkgroep van de BUN, kan je contact met mij opnemen: Tenjo roshi, contact@dharmahuis.nl
[i] Intergovernmental Panel on Climate Change, een organisatie van de Verenigde Naties. Hun doel is de beschikbare kennis uit wetenschappelijke onderzoek op het gebied van klimaat, klimaatverandering en van de gevolgen daarvan in kaart te brengen. Het laatste rapport is gebaseerd op honderdduizend wetenschappelijke publicaties en er hebben 796 auteurs aan het rapport meegewerkt.